Δευτέρα 28 Ιανουαρίου 2013

ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΜΑΡΔΑ




Βιβλιοκριτική του Κώστα Μαρδά για το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων:

«Άγγελος ή Δαίμονας: Ο αμφιλεγόμενος πατέρας μου». Ένα μυθιστόρημα-ντοκουμέντο για το χρήμα και την εξουσία επί Κατοχής

«Άγγελος ή Δαίμονας- Ο αμφιλεγόμενος πατέρας μου» λέγεται το βιβλίο της Ιζαμπέλλας Παλάσκα, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Λιβάνη και αφορά τη μυθιστορηματική ζωή του ανθρώπου που την έφερε στη ζωή και της δημιούργησε ένα τέτοιο τρομερό ερώτημα. Ερώτημα το οποίο την ώθησε να γράψει το πρώτο της λογοτέχνημα- ντοκουμέντο για την επιχειρηματική και πολιτική δράση μιας άγνωστης προσωπικότητας στα τραγικά χρόνια της Γερμανικής Κατοχής.

Η ιστορία: Στη δεκαετία του '30 ο Γιάννης Βουλπιώτης, γιος Αθηναίου στρατηγού, ξεχωρίζει ως σπουδαστής στη μηχανολογία στο Πολυτεχνείου του Μονάχου και πιάνει δουλειά στα γραφεία του Ομίλου Ζήμενς. Παντρεύεται την κόρη του μεγαλοβιομήχανου Γερμανού βαρόνου φον Ζήμενς, ιδρυτή του Ομίλου ο οποίος εντυπωσιάζεται από το επιχειρηματικό του δαιμόνιο. Ο γαμπρός αξιοποιεί την δυνατότητα του να κάνει παντού φίλους και μπαίνει στο Γερμανικό κατεστημένο, έχοντας επαφές με αξιωματούχους- Χιτλερικούς και μη . Το μεγάλο του προσόν είναι οι δημόσιες σχέσεις. Συνομιλεί με τους πάντες. Προκειμένου να κλείσει τη δουλειά καταφεύγει στην … «τέχνη» της δωροδοκίας. Μετά από μια εκπληκτική καριέρα στην προώθηση των προϊόντων της πανίσχυρης αυτής βιομηχανίας, αποφασίζει να επιστρέψει στην Αθήνα επικεφαλής του εδώ γραφείου, το οποίο μετατρέπει σε ορμητήριο για την προώθηση των προμηθειών στην Ελλάδα και διεθνώς. Χωρίζει με την φιλάσθενη Γερμανίδα σύζυγό του και μαζί του παίρνει την κόρη τους, ενώ παντρεύεται μια ελληνίδα κόρη επιχειρηματία ξεκινώντας μια νέα ζωή, χωρίς να αρνείται τις ερωτικές παρασπονδίες στην υψηλή κοινωνία.

Είναι η περίοδος της δικτατορίας Μεταξά. Αυτός ο τριαντάχρονος δαίμονας πωλητής με τον αγγελικό λόγο πείθει το βλοσυρό φασίστα Πρωθυπουργό να προτιμήσει την διεθνούς φήμης εταιρεία του, για να στήσει στην Ελλάδα ραδιόφωνο. Συναντά στο πρωθυπουργικό γραφείο τον ίδιο τον δικτάτορα και,αξιοποιώντας τη διάθεση του στρατηγού να τα έχει καλά με την ανερχόμενη Γερμανία του Φύρερ, εξασφαλίζει τη δουλειά. Τον παραμυθιάζει λέγοντάς του ότι στην τελευταία του συνάντηση με τον Χίτλερ απέσπασε την υπόσχεση του Αρχηγού του Γ΄Ράϊχ να του απονεμηθεί ο Μεγάλος Γερμανικός Σταυρός, τιμώντας στο πρόσωπό του την Ελλάδα. Ο Μεταξάς κολακεύεταιΔίνει εντολή στους υπουργούς του να προωθηθεί η συμφωνία- πακέτο. Αναλαμβάνει μάλιστα ο ίδιος ο Βουλπιώτης διευθυντής της ραδιοφωνίας προωθώντας την εθνικοσοσιαλιστική και αντικομουνιστική προπαγάνδα του σταθμού, πετυχαίνοντας παράλληλα να είναι επικεφαλής της (κρατικής ) τηλεφωνίας μέσω της μετοχοποίησης των χρεών του ελληνικού δημοσίου προς την Τελεφούνκεν. Έτσι, εκτός από τα άμεσα κέρδη- φανερά και … άδηλα- έχει δύο τρομερά όπλα: Την ραδιοφωνική προπαγάνδα και τον έλεγχο των τηλεπικοινωνιών. Η κοινή γνώμη και οι… συνομιλίες στα χέρια του!

Στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής γίνεται προνομιακός συνομιλητής όχι μόνο του γερμανού πρέσβη, αλλά και του επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών προκειμένου να συνεχίσει να προωθεί τα συμφέροντα της εταιρείας του. Παράλληλα είναι ιδρυτικό στέλεχος του δεξιού ΕΔΕΣ με ισόβιο ανώτατο αρχηγό τον στρατηγό Πάγκαλο. Ο Βουλπιώτης , λειτουργώντας στο παρασκήνιο προσπαθεί , σε συνεννόηση με τους γερμανούς, να πείσει τον στρατηγό να αναλάβει κατοχικός πρωθυπουργός ώστε να χαλαρώσει η Ναζιστική επιβολή. Ταυτόχρονα, βλέποντας την άνοδο των αριστερών αντιστασιακών δυνάμεων, καταγίνεται με την ιδέα να συγκροτηθούν Δημοκρατικά Τάγματα Ασφαλείας για να μην πέσει η Ελλάδα στη εξουσία του ΕΛΑΣ. Βέβαια, το πάρε- δώσε με τους κατακτητές, οι προσωπικές του φιλίες με τους πάσης φύσεως αξιωματούχους, η παρουσία τους στις δεξιώσεις τους, οι κάθε είδους αλληλοεξυπηρετήσεις και η ανταλλαγή πληροφοριών με Ναζί κατασκόπους, τον καθιστούν στόχο των αντιστασιακών οργανώσεων. Εκείνος, πιστός στο δόγμα για φιλίες πέρα από ιδεολογίες, βλέποντας και την επερχόμενη κατάρρευση του Γ΄Ράϊχ, δεν διστάζει να συναντηθεί με τον γραμματέα του ΕΑΜ Δημήτρη Γλυνό- παλιό του καθηγητή- για να του εξηγήσει πως «αν οι αριστεροί αντάρτες θα επιχειρούσαν να ανατρέψουν το ισχύον κοινωνικό καθεστώς, οι οπαδοί του αστικού καθεστώτος όφειλαν να το υπερασπισθούν».

Τελικά, η απελευθέρωση έρχεται, ο Βουλπιώτης περνάει από δικαστήριο δοσίλογων, αλλά αθωώνεται, καθώς πολλοί αντιστασιακοί και Εβραίοι κατέθεσαν ότι τους βοήθησε να κρυφτούν από τη φοβερή Γκεστάπο. Και μετά τον πόλεμο συνεχίζει ανενόχλητος τη δουλειά που ξέρει καλά: κρατικές προμήθειες της Ζήμενς. Με πειθώ και μίζες… Αυτό που σήμερα ονομάζουμε «διαπλοκή»…

Η συγγραφέας σε 383 σελίδες δίνει την προσωπική ιστορία του πατέρα της μέσα στη μεγάλη ιστορία με αφηγηματική παραστατικότητα που θυμίζει αμερικανικό κινηματογράφο. Παρουσιάζει τον ήρωά της με μια αδιόρατη ενοχική βιωματική ματιά, αλλά και με μια έντιμη απόσταση ως συγγραφέας, σημειώνοντας ότι «αυτό που ήθελε ήταν δύναμη και επιρροή με το μεγάλο του είδωλο να είναι το χρήμα»!

Άγγελος ή Δαίμονας;

Και όμως… Η απάντηση είναι… προφανής…

Κώστας Μαρδάς

Δευτέρα 21 Ιανουαρίου 2013

ΒΟΥΛΠΙΩΤΗΣ ΚΑΙ ΤΑΓΜΑΤΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ



Για τον Ιωάννη Βουλπιώτη (πατέρα της Ιζαμπέλλας Παλάσκα και κεντρικό ήρωα στο ιστορικό μυθιστόρημά της "Άγγελος ή Δαίμονας") και τη σχέση του με τα Τάγματα Ασφαλείας ο ιστορικός συγγραφέας Δημοσθένης Κούκουνας έγραψε στο ιστολόγιο voulpiotis.blogspot.gr/2012/11/blog-post.html:


ΝΑΙ, ΕΓΩ ΕΙΧΑ ΤΗΝ ΙΔΕΑ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΕΠΙ ΚΑΤΟΧΗΣ ΤΑ ΤΑΓΜΑΤΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ!

Αυτή ήταν η φράση που επί λέξει μού είπε ο Γιάννης Βουλπιώτης, όταν τον πρωτογνώρισα πριν σαράντα και πλέον χρόνια. Μια ευθεία απάντηση σ' ένα σαφές ερώτημα, σ' ένα από τα πρώτα που του έθεσα όταν τον συνάντησα για πρώτη φορά.
"Αλλά, αγαπητέ μου, η ιδέα για τη δημιουργία των Ταγμάτων Ασφαλείας στηριζόταν αποκλειστικά και μόνο στην προστασία του αστικού καθεστώτος, δηλαδή στη μη κομμουνιστικοποίηση της Ελλάδος όταν κάποια στιγμή θα απελευθερωνόταν από τους κατακτητές. Πράγματι έγιναν παρεκτροπές και ακόμη θα έλεγα εγκληματικές πράξεις. Τέτοια όμως έγιναν και από την άλλη πλευρά, μάλιστα κατά κόρον, με τις δολοφονίες αθώων πολιτών. Θελήσαμε, με τη συνεργασία εγνωσμένου κύρου πολιτικών ανδρών, όπως οι Πάγκαλος, Σοφούλης, Γονατάς και πολλοί άλλοι, ιδίως δε ο αείμνηστος πολιτικός Ιωάννης Ράλλης, να διασώσουμε την Ελλάδα. Και την διασώσαμε, διότι οι κομμουνιστές όταν ήρθε η ώρα της Απελευθερώσεως δίστασαν να καταλάβουν την πρωτεύουσα ενώπιον του αντιπάλου δέους, δηλαδή των Ταγμάτων Ασφαλείας. Υπό την έννοια αυτή, εκ του αποτελέσματος, δικαιωθήκαμε όσοι είχαμε αυτή την ιδέα και αυτή την πεποίθηση. Ποιος μπορεί να έχει αντίρρηση ότι με τα Τάγματα Ασφαλείας δεν διασώσαμε το αστικό καθεστώς και δεν αφήσαμε την Ελλάδα να γίνει στάχτη; Αυτή είναι η αλήθεια...".
Ακολούθησαν πολλές άλλες συναντήσεις μας για αρκετά χρόνια και πάντα μου ήταν χρήσιμες στο πλαίσιο της ιστορικής έρευνάς μου για την περίοδο της Κατοχής. Ο Βουλπιώτης, ένας άνθρωπος που είχε πυκνή δράση στα χρόνια εκείνα, αλλά και στα προηγούμενα, παρά τη χαμηλών τόνων στάση του, είχε πολλά ενδιαφέροντα να πει. Για τους ισχυρούς στην Ελλάδα και τη Γερμανία, με τους οποίους είχε συνδεθεί. Για τις επιχειρηματικές κυρίως δραστηριότητές του, για τις διασυνδέσεις του και κυρίως για την εμπλοκή του σε κρίσιμες φάσεις της σύγχρονης ιστορίας.
Μόλις πρόσφατα η κόρη του, η Ιζαμπέλλα Παλάσκα, έδωσε στη δημοσιότητα ένα βιβλίο της που έχει τον τίτλο "Άγγελος ή Δαίμονας - Ο αμφιλεγόμενος πατέρας μου" (Εκδόσεις Λιβάνη). Ήταν μια γενναία απόφαση να πάρει μια τέτοια πρωτοβουλία και να μιλήσει με άνεση και με μια σχετική αντικειμενικότητα για τον πατέρα της, ένα πρόσωπο οπωσδήποτε αμφιλεγόμενο από τους εχθρούς και τους φίλους του.
Η συγγραφέας είχε την καλοσύνη πριν ολοκληρώσει το βιβλίο της να ζητήσει τη συνδρομή μου ως προς την ακρίβεια των ιστορικών γεγονότων που περιλαμβάνονται. Ανταποκρίθηκα με μεγάλη ευχαρίστηση και οφείλω να αναγνωρίσω ότι έσκυψε με μεγάλη προσοχή στις υποδείξεις και τις παρατηρήσεις μου, ώστε να μην απομακρυνθεί από την ιστορική αλήθεια. Είναι ίσως η πρώτη φορά που ένα ιστορικό μυθιστόρημα, όπως αυτό το βιβλίο της Ιζαμπέλλας Παλάσκα, στηρίζεται σε συγκεκριμένα ιστορικά γεγονότα. Μπορεί οι διάλογοι και ορισμένες πτυχές της αφηγηματικής πλοκής με ήσσονα ιστορική σημασία να εντάσσονται στην προσπάθεια να αποδοθεί με μυθιστορηματικό τρόπο το ψυχογράφημα του ήρωα, που τυχαίνει να είναι ο πατέρας της συγγραφέα, αλλά τα πραγματικά γεγονότα έμειναν η αναλλοίωτη βάση.
Και θα πρέπει να υπογραμμίσω ότι ο αναγνώστης του βιβλίου δεν θα τελειώσει το διάβασμά του παραπλανημένος. Ό,τι του μείνει στη μνήμη θα είναι μια αληθινή εικόνα από εκείνα τα χρόνια. Προφανώς μια εικόνα που επιδέχεται συζητήσεις, ανάλογα με τις υποκειμενικές αντιλήψεις και τις εύλογες πολιτικές πεποιθήσεις του κάθε αναγνώστη, όχι όμως ως προς τη βαθύτερη ιστορική αλήθεια που εκφράζει.

Δημοσθένης Κούκουνας

"ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΩΡΑ ΚΥΡΙΑΚΗΣ"



Στην "Ελεύθερη Ώρα της Κυριακής" (20 Ιανουαρίου 2013) έγραψε με αφορμή το βιβλίο της Ιζαμπέλλας Παλάσκα "ΑΓΓΕΛΟΣ Ή ΔΑΙΜΟΝΑΣ" ο Γιώργος Λεονταρίτης για την "Άγνωστη ιστορία της Ζήμενς":


"ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ"



Στην εφημερίδα "Παραπολιτικά" ο γνωστός δημοσιογράφος και ιστορικός συγγραφέας Γιώργος Λεονταρίτης έγραψε στις 19 Ιανουαρίου 2013 για το βιβλίο της Ιζαμπέλλας Παλάσκα "ΑΓΓΕΛΟΣ Ή ΔΑΙΜΟΝΑΣ":


"ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΩΡΑ"



Στην "Ελεύθερη Ώρα" δημοσιεύθηκε στις 19 Ιανουαρίου 2013 συνέντευξη της Ιζαμπέλλας Παλάσκα στον δημοσιογράφο Νίκο Χιδίρογλου:


Τετάρτη 16 Ιανουαρίου 2013

ΕΝΑ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ




Το ιστορικό μυθιστόρημα στην Ελλάδα είναι κάπως ασυνήθιστο για τον μέσο αναγνώστη και δεν συναντιέται τόσο συχνά σαν λογοτεχνικό είδος. Ωστόσο το νέο βιβλίο της Ιζαμπέλλας Παλάσκα με τον τίτλο "Άγγελος ή Δαίμονας - Ο αμφιλεγόμενος πατέρας μου", που κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Λιβάνη, είναι κάτι διαφορετικό ακόμα και ως ιστορικό μυθιστόρημα, όπως αυτοχαρακτηρίζεται. Πρόκειται μάλλον για μια μυθιστορηματική βιογραφία που εστιάζεται σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο, πολύ μεστή από ιστορικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν στην Ελλάδα.
Κεντρικός ήρωας είναι ο πατέρας της Ιζαμπέλλας Παλάσκα, ο περίφημος Ιωάννης Βουλπιώτης, ένα από τα μυθικά πρόσωπα της κατοχικής περιόδου. Χωρίς αμφιβολία "αμφιλεγόμενο πρόσωπο", όπως και η ίδια η συγγραφέας το αναγνωρίζει και άλλωστε πάνω σ' αυτό το στοιχείο εστιάζεται για να δέσει την πλοκή του βιβλίου της. Αυτό όμως που αρχικά κάνει την έκπληξη είναι το γεγονός ότι η συγγραφέας αποτολμά να αποστασιοποιηθεί από τη συγγενική ιδιότητα και σε πολλά σημεία του βιβλίου ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να θαυμάσει τη διάχυτη αντικειμενικότητα με την οποία αντιμετωπίζει τον ήρωα. Σίγουρα μια κόρη θα πρέπει να έχει πολύ κουράγιο για να το πετύχει.
Εκείνο όμως που αποτελεί το μεγάλο "ατού" του βιβλίου της είναι το γεγονός ότι ασχολείται με πολλές πτυχές της κατοχικής ιστορίας μας με χαρακτηριστική άνεση, εντελώς "αστράτευτα" - σε αντίθεση με ό,τι έχουμε συνηθίσει για τα χρόνια αυτά. Τα χρόνια εκείνα είναι λίγο ώς πολύ θολωμένα από τα άπειρα βιβλία που μέχρι τώρα έχουν εκδοθεί, όχι μόνο τα μυθιστορηματικά αλλά και τα αμιγώς ιστοριογραφικά, με κύριο χαρακτηριστικό τους τη μονομέρεια, ιδίως από πολιτική πλευρά. Η Ιζαμπέλλα Παλάσκα ξεφεύγει απ' αυτό το καθιερωμένο στρεβλό σκηνικό και επιχειρεί νηφαλιότερες αναφορές. Στο ιστορικό μυθιστόρημά της όχι μόνο δεν ανατρέπονται τα καθαυτό ιστορικά γεγονότα, αλλά φωτίζονται με πολλά άγνωστα στοιχεία και δίνεται με γοητευτικό τρόπο το παρασκήνιο της εποχής στις πραγματικές διαστάσεις του.
Όπως εξηγεί η ίδια στον πρόλογό της, θεώρησε πρωταρχικό χρέος της να σεβαστεί τα ιστορικά γεγονότα και έτσι το μόνο που είχε να κάνει, πριν αρχίσει να γράφει, ήταν να συγκεντρώσει με επιμονή τα αυθεντικά στοιχεία για να τα δώσει στη δημοσιότητα. Πρόκειται είτε για αφηγήσεις του ίδιου του πατέρα της είτε για θέματα που προέκυψαν από το πλούσιο αρχείο του. Χωρίς αμφιβολία χρησιμοποιήθηκαν και άλλες αρχειακές ή βιβλιογραφικές πηγές για να δεθεί όλο το υλικό. Φυσικά, καθώς η ίδια δεν φιλοδόξησε να γίνει ιστορικός, έστω και για τις ανάγκες του βιβλίου της, απευθύνθηκε σε έναν έμπειρο ιστορικό συγγραφέα, τον Δημοσθένη Κούκουνα, που είναι γνωστός για την έρευνά του στην κατοχική περίοδο, ο οποίος και ανέλαβε την ευθύνη για την αυθεντικότητα των βασικών ιστορικών γεγονότων που περιγράφονται.
Το σημαντικότερο ίσως είναι ότι μέσα απ' αυτό το βιβλίο προκύπτουν πολλά άγνωστα περιστατικά που βάρυναν καθοριστικά τις εξελίξεις για την Ελλάδα τότε. Θα έλεγε κανείς ότι με το διάβασμα αυτού του βιβλίου μπορεί ο αναγνώστης να έχει μια αμεσότερη πρόσβαση στα γεγονότα της εποχής χωρίς να ανατρέχει σε καθαρά ιστορική βιβλιογραφία, δύσκαμπτη με παραθέσεις εγγράφων και ντοκουμέντων. Διαβάζει πολύ πιο ευχάριστα τις περιγραφές και μαθαίνει ταυτόχρονα πολλές πτυχές που μέχρι τώρα ήταν άγνωστες.
Ένα μυθιστόρημα με αληθινά γεγονότα είναι οπωσδήποτε πολύ πιο ευχάριστο. Αλλά το βιβλίο αυτό έχει ένα ακόμα πλεονέκτημα, καθώς πολλά από τα στοιχεία του μας προκαλούν σε συγκρίσεις με τη σημερινή εποχή. Εκείνο όμως που είναι εξαιρετικά εντυπωσιακό είναι η αναπαράσταση της ατμόσφαιρας των χρόνων εκείνων με την κοινωνική και καλλιτεχνική ζωή στην Αθήνα του πολέμου και της κατοχής, ακόμα και σε άλλα μέρη της Ευρώπης.
ΝΤΟΡΙΤΑ ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΥ

Τρίτη 15 Ιανουαρίου 2013

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ "ΕΣΤΙΑ"


Στην "Εστία" δημοσιεύθηκε στις 12 Ιανουαρίου 2013 ενδιαφέρουσα κριτική για το βιβλίο της Ιζαμπέλλας Παλάσκα "ΑΓΓΕΛΟΣ Ή ΔΑΙΜΟΝΑΣ" που την υπογράφει η Χαρίκλεια Γ. Δημακοπούλου: